AI en het auteursrecht

ChatGPT, Gemini en Stable Diffusion zijn enkele voorbeeld van AI-tools die in hele korte periode ontzettend populair zijn geworden. Naast deze SaaS-oplossingen kiezen ook steeds meer partijen ervoor om deze tools op eigen servers te laten draaien of om zelf een AI-tool te ontwikkelen en trainen. Vragen die hierbij opkomen zijn of je een AI-tool zomaar mag trainen met alle data die online voorhanden is (de input) en of datgene wat de AI-tool genereerd (de output) beschermd wordt door het auteursrecht.

Input

Te beginnen met de inputdata. Werken die beschermd worden door het auteursrecht, mogen in principe niet zonder toestemming van de maker van het werk worden gekopieerd. Dit geldt niet alleen voor fysieke, maar ook digitale producten, zoals: blogs, krantenartikelen en foto’s. Tegelijkertijd kent de auteurswet ook een uitzondering voor tekst- en datamining; als je automatisch vrij toegankelijke digitale bestanden analyseert voor wetenschappelijke onderzoeksdoeleinden dan hoef je hiervoor geen toestemming te vragen bij de auteursrechthebbende. In het geval de analyse niet ten behoeve is van een wetenschappelijk onderzoek, maar bijvoorbeeld een commercieel doeleinde dient, dan mag dit alleen als de auteursrechthebbende hierover geen voorbehoud heeft opgenomen in bijvoorbeeld de metadata.

Het trainen van een AI-tool dient over het algemeen geen onderzoeksdoeleinde, maar een commercieel doeleinde, waardoor alleen inputdata mag worden gebruikt die vrij toegankelijk is online en waarbij geen voorbehoud is opgenomen. Dit betekent dus bijvoorbeeld dat krantenartikelen achter een pay-wall niet onder deze uitzondering vallen.  

Let er wel op dat zodra een werk persoonsgegevens bevat (denk bijvoorbeeld aan een persoonlijke blog) naast de Auteurswet ook de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) van toepassing is. Dit betekent dat je ook een grondslag vanuit de AVG moet hebben, mocht je een dergelijk werk willen gebruiken voor het trainen van je AI-tool. Zie in dit verband ook “AP: scraping bijna altijd illegaal”.

Output

Over de vraag of op een door AI gegenereerd werk een auteursrecht rust is nog veel discussie.  Een werk wordt alleen beschermd door de auteurswet als het door een mens is gemaakt. Een werk dat puur en alleen door AI wordt gemaakt, wordt dus niet beschermd door het auteursrecht. Dit betekent dat een AI-tool die zonder input van een mens afbeeldingen creëert in principe vrij zijn om te gebruiken en verspreiden.

Het wordt echter een lastiger verhaal als AI door een mens als tool wordt ingezet om bijvoorbeeld een afbeelding te maken. Als een mens “voldoende” creatieve keuzes maakt tijdens het generen van de afbeelding dan rust op de afbeelding een auteursrecht. Het is alleen nog onduidelijk wanneer sprake is van “voldoende creatieve keuzes” in het geval gebruik wordt gemaakt van AI. Bij het gebruik van AI om een advertentie te bewerken, ligt het voor de hand dat óók de bewerkte advertentie wordt beschermd door het auteursrecht; bij het bewerken van de advertentie heeft de adverteerder voldoende ruimte gehad om creatieve keuzes te maken. Maar is dit ook het geval als een afbeelding voor een advertentie volledig is gemaakt met behulp van AI? Ook bij het invullen van een prompt kunnen creatieve keuzes worden gemaakt, denk bijvoorbeeld aan: een omschrijving van wat moet worden afgebeeld, welke stijl moet worden gebruikt of met welke kleuren. Maar ook na het invullen van de prompt worden mogelijk nog creatieve keuzes gemaakt, bijvoorbeeld door het eerder gegeven prompt verder te finetunen.

Waar precies de grens ligt is op dit moment dus nog onduidelijk. Een van de eerste uitspraken van een rechtbank over dit onderwerp komt uit Tsjechië. De rechter oordeelde daar dat bij de AI gegenereerde afbeelding op basis van de prompt “Create a visual representation of two parties signing a business contract in a formal setting, such as a conference room or a law firm office in Prague. Show only hands” onvoldoende creatieve keuzes zijn gemaakt om beschermd te worden door het auteursrecht. Een uitspraak uit een ander land van de Europese Unie heeft echter niet direct gevolgen voor Nederlandse organisaties. Totdat de Hoge Raad of het Hof van Justitie van de Europese Unie meer duidelijk heeft gegeven over dit onderwerp, blijft het helaas nog gissen.