Auteur: Sander van Oostrom
Meta, het moederbedrijf van Facebook en Instagram, stelt gebruikers voor een belangrijke keuze. In dit artikel bespreekt VIA-jurist Sander van Oostrom het nieuwe abonnementsmodel van Meta.
Meta, het moederbedrijf van Facebook en Instagram, stelt gebruikers voor een belangrijke keuze: expliciete toestemming verlenen voor het personaliseren van advertenties op basis van persoonsgegevens, of kiezen voor de betaalde versie van de sociale-mediaplatforms zonder advertenties. Het maandelijkse abonnement zonder advertenties voor burgers in de EU kost 9,99 euro voor webgebruikers, terwijl app-gebruikers 12,99 euro per maand moeten betalen. Vanaf 1 maart 2024 geldt voor extra accounts een toeslag van 6 euro per maand voor de webversie en 8 euro per maand voor toegang via de app.
Het nieuwe abonnementsmodel van Meta komt voort uit het oordeel van het Europees Hof van Justitie (HvJ). Het HvJ heeft Meta verboden persoonsgegevens te verzamelen voor advertentiedoeleinden zonder expliciete toestemming van gebruikers. Als reactie hierop heeft Meta het 'pay-off model’ geïntroduceerd: weiger je toestemming te geven voor het plaatsen van tracking cookies, dan ben je verplicht een vergoeding te betalen om toegang te verkrijgen tot de websites en/of apps. De rechtmatigheid van dit model wordt betwist door verschillende partijen, omdat er twijfel bestaat of de toestemming wel daadwerkelijk 'vrijelijk' wordt gegeven in de beschreven situatie.
Het HvJ heeft echter met zijn oordeel de weg vrijgemaakt voor dit pay-off model. In het oordeel wordt aangegeven dat betaling van een 'passende vergoeding' een manier is om gebruikers toegang te geven tot de platforms, als tegenprestatie voor het niet verzamelen van hun persoonsgegevens voor de personalisatie van advertenties. Privacy toezichthouders zijn het niet met elkaar eens over dit standpunt van het HvJ. Zo stelt de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) op haar website dat een gebruiker die tracking cookies weigert, nog steeds toegang moet hebben tot het platform (of de website) 'bijvoorbeeld na betaling'. Hiermee lijkt de AP te benadrukken dat zij het pay-off model als rechtmatig beschouwen. Aan de andere kant heeft bijvoorbeeld de Noorse toezichthouder zorgenover het abonnementsmodel van Meta en starten zij een onderzoek.
Het gebruik van het pay-off model in combinatie met het oordeel van het HvJ over een ‘passende vergoeding’ roept, zoals de Noorse toezichthouder terecht opmerkt, de vraag op of er nog wel sprake is van ‘vrije’ toestemming. Dit brengt de discussie naar voren over de mate van vrijwilligheid wanneer gebruikers worden geconfronteerd met de keuze tussen het ‘kostbare’ abonnement en het delen van persoonsgegevens voor gratis toegang.
Mocht de conclusie zijn dat het model van Meta rechtsgeldig is, blijft de discussie over wat beschouwd moet worden als een 'passende vergoeding' voor het afzien van tracking cookies. Hiermee lijkt ook het HvJ te bedoelen dat de geldelijke vergoeding niet zo hoog mag zijn dat gebruikers gedwongen worden alsnog de tracking cookies te accepteren. Kortom, de geldelijke vergoeding moet in verhouding staan tot de inkomsten gegenereerd door de tracking cookies. Hoe dit in de praktijk zal uitwerken, zal nog moeten blijken.
Meta geeft aan dat het gelooft in een advertentie-ondersteund internet, dat mensen toegang geeft tot gepersonaliseerde producten en diensten, ongeacht hun economische status. De optie voor mensen om een abonnement te kopen zonder advertenties, zorgt volgens Meta voor een balans tussen de eisen van de Europese regelgevers en geeft gebruikers tegelijkertijd de keuze om wel of geen persoonsgegevens te delen. Met dit nieuwe model zijn zij van mening dat er wordt voldaan aan de Europese wet- en regelgeving. Ondertussen kunnen adverteerders doorgaan met het uitvoeren van gepersonaliseerde advertentiecampagnes in Europa om diegenen te bereiken die ervoor kiezen om een gratis, advertentie-ondersteunde onlinedienst te blijven ontvangen.
De Europese toezichthouder voor gegevensbescherming, de EDPB, heeft naar aanleiding van een verzoek van drie nationale toezichthouders een standpunt gepubliceerd over het ‘Consent or Pay’ model, ook wel ‘Pay or Ok’.
