Nu ook een Europese ban op nepreviews

©Berber Brouwer, advocaat bij Walden Grene

In januari kwam in het nieuws dat webwinkel Bicep Papa door de ACM was gedwongen te stoppen met het gebruiken van neplikes en nepvolgers bij de promotie van producten op Instagram. De handhaving tegen Bicep Papa was onderdeel van een campagne van de ACM tegen handel in nepreviews en neplikes die in 2020 was gestart, waarbij klantenbestanden waren opgevraagd bij Nederlandse aanbieders van nepengagement.

Consumentenmisleiding

Bicep Papa is een bedrijf van influencer Mo Bicep, dat voedingssupplementen van eigen merk voor sporters verkoopt. Volgens het onderzoek van de ACM, waarbij ook de politie betrokken was, had Bicep Papa over de periode september 2018 tot en met augustus 2020 in totaal 98.000 volgers en 27.000 likes gekocht van een aanbieder van ‘niet-authentieke engagement’. Daarbij ging het om volgers en likes die door een bot waren gegenereerd en dus niet om bestaande personen. Volgens de ACM heeft Bicep Papa op die manier consumenten misleid, omdat het niet gaat om echte consumenten en het bedrijf en de producten hierdoor populairder lijken dan ze zijn. Bicep Papa heeft alle gekochte likes en volgers moeten verwijderen.

Volgens de ACM wordt het vertrouwen in het internet als marktplaats door deze praktijken geschaad en kan het gebruik van valse reviews ook leiden tot oneerlijke concurrentie. Daar zit wat in.

In de Leidraad Bescherming Online Consument van de ACM staan onder andere regels over online reviews, testimonials, en volgers en likes. Valse reviews of aanbevelingen zijn verboden en ook mogen negatieve en positieve reviews bij de plaatsing niet ongelijk behandeld worden. Met andere woorden: alleen de positieve reviews laten staan en de negatieve verwijderen of in de ranking wegmoffelen, is volgens de ACM ook misleidend, net als het plaatsen van een positieve review bij een ander product dan dat waarop de review betrekking had. Ook moet duidelijk zijn of een bedrijf kan garanderen dat reviews afkomstig zijn van consumenten die het product ook daadwerkelijk hebben gekocht.

Nieuwe EU-regelgeving voor bescherming van consumenten

Naast genoemde leidraad van de ACM staat ook in de Reclamecode Social Media & Influencer Marketing een verbod (zonder veel omhaal het ‘manipulatieverbod’ genoemd) om consumenten te misleiden met bewerkte reviews en om niet-bestaande identiteiten aan te maken of te gebruiken voor productreclame. De ACM en de Stichting Reclame Code lopen daarmee vooruit op nieuwe EU-regelgeving voor de bescherming van consumenten die op 28 mei 2022 van kracht wordt op grond van de Moderniseringsrichtlijn waarin specifieke regels rondom consumentenreviews en online aanbevelingen zijn opgenomen.

Betere consumentenbescherming

De Moderniseringsrichtlijn moet consumenten na de update beter beschermen in het digitale domein, onder andere met een verbod op valse reviews en aanbevelingen op social media. Likes van onechte profielen vallen daar expliciet onder. Ook de bewering van een webshop dat reviews afkomstig zijn van consumenten die het product daadwerkelijk hebben gekocht, zonder dat (technische) maatregelen zijn getroffen om dit te controleren, wordt als een oneerlijke handelspraktijk beschouwd.

De ACM zegt in feite dat die nieuwe regels niet nodig zijn en baseert zich in de uitspraak op al bestaande wetgeving voor bescherming van consumenten. Op grond daarvan mogen handelspraktijken (zowel offline als online) niet misleidend zijn. De ACM heeft deze norm ruim geïnterpreteerd door daar ook nepreviews en likes onder te laten vallen.  

Hoge boetes

De Moderniseringsrichtlijn bevat niet alleen voorschriften voor online reclame, maar versterkt ook het toezicht op de naleving bij grootschalige overtreding in meerdere EU-lidstaten. In dat geval zullen de toezichthouders gezamenlijk optreden en kunnen boetes worden opgelegd die (bij zeer ernstige overtreding) kunnen oplopen tot tien procent van de jaaromzet of twee miljoen euro.

Digital Services Act en Digital Markets Act

De Moderniseringsrichtlijn is een van de recente Europese maatregelen om online handelspraktijken te reguleren. Naar verwachting zullen de wetsvoorstellen voor de Digital Services Act en Digital Markets Act snel volgen. De Digital Services Act bevat uniforme Europese regels waaraan online tussenpersonen, zoals marktplaatsen, appstores en bookingplatforms, moeten gaan voldoen. Doel van de Digital Services Act is om fundamentele rechten van burgers op internet beter te beschermen, onder andere met maatregelen tegen illegale content en transparantieverplichtingen bij gebruik van recommender-algoritmes en gepersonaliseerde advertenties. De Digital Markets Act is bedoeld om machtsmisbruik door grote platforms (de zogenaamde gatekeepers zoals Google, Facebook, YouTube en Amazon) te voorkomen door eerlijke toegang voor zakelijke gebruikers af te dwingen en een verbod om eigen producten of diensten in rankings te bevoordelen.

Wil je meer weten over de Digital Services Act en Digital Markets Act? Houd dan de website en social kanalen van VIA goed in de gaten. In mijn volgende artikel praat ik je er namelijk helemaal over bij.