Auteur: Sander van OostromIn dit artikel belicht VIA-jurist Sander van Oostrom het voorstel van de Europese Commissie over transparantie en gerichte politieke advertenties. Aan de hand van zijn expertise zet hij de belangrijkste regels van het voorstel voor je op een rij.

Het voorstel van de Europese Commissie over transparantie en gerichte politieke advertenties maakt deel uit van een maatregelenpakket waarmee de Commissie de integriteit van verkiezingen wil beschermen. De aandacht van de EU voor deze kwestie nam toe nadat ophef was ontstaan over pogingen om online advertenties op platforms te gebruiken om kiezers bij het Brexit-referendum van 2016 en de Amerikaanse verkiezingen te targeten en mogelijk te manipuleren. De verordening moet helpen in de strijd tegen desinformatie, manipulatie van de informatievoorziening en inmenging in verkiezingen en waarborgt een open democratisch debat in de EU-lidstaten.

De belangrijkste regels

De belangrijkste regels in het voorstel op een rij:

De verordening is van toepassing op politieke advertenties die de uitkomst van verkiezingen, referenda, wetgevingsprocessen óf stemgedrag zouden kunnen beïnvloeden, ongeacht of hiervoor wordt betaald. Het toepassingsbereik is daarmee zeer ruim, omdat onder deze definitie eigenlijk iedere publicatie over een politiek relevant onderwerp valt. Zo kan een publicatie van een NGO op hun site over de klimaatproblematiek zomaar als politieke advertentie worden gekwalificeerd, omdat deze het stemgedrag van personen zou kunnen beïnvloeden. De meeste verplichtingen worden echter opgelegd aan politieke advertenties waarvoor betaald wordt.  Er wordt benadrukt dat politieke standpunten die niet tegen vergoeding in de media, op de radio of op televisie worden geuit, zijn uitgesloten van regelgeving. Wanneer een social media platform betaald wordt om een politieke boodschap te promoten is de verordening bijvoorbeeld van toepassing. Dit is weer niet het geval wanneer het gratis politieke berichten toestaat. Daarnaast is de verordening wel weer van toepassing op de influencer die betaald wordt om een campagnefilmpje voor een politieke partij op te nemen en op een platform te plaatsen. Transparantievereisten: Betaalde politieke advertenties moeten met een duidelijk label kunnen worden herkend als politieke advertentie. Daarnaast moet bepaalde informatie worden geopenbaard, zoals de identiteit van de sponsor (bijvoorbeeld adverteerder), hoeveel geld is uitgegeven aan de politieke reclame, waar het geld vandaan komt en wat de connectie is tussen de reclame en de betrokken verkiezing. Gepersonaliseerde advertenties waarbij gebruik wordt gemaakt van gevoelige persoonsgegevens, zoals etnische afkomst, religieuze overtuiging of seksuele oriëntatie worden verboden. Het gebruik van dergelijke technieken waarbij gevoelige persoonsgegevens worden verwerkt zijn alleen toegestaan met uitdrukkelijke toestemming van de betrokkene of wanneer de verwerking wordt verricht door een organisatie zonder winstoogmerk met een in de wet vastgesteld doel zoals een politieke partij. De Digital Services Act, die werd aangenomen nadat het voorstel was ingediend, gaat echter een stap verder door het tonen van gepersonaliseerde advertenties op basis van gevoelige gegevens volledig te verbieden voor platforms. Hierdoor lijkt het voorstel feitelijk geen extra bescherming te bieden. De toegevoegde waarde van het voorstel op dit punt zal daarom afgewacht moeten worden. Mogelijk biedt het een basis voor toekomstige regelgeving of worden er in het wetgevingsproces van deze verordening nog aanpassingen doorgevoerd.

Waar in het proces zijn we nu?

De onderhandelingen over de nieuwe verordening zijn begin dit jaar gestart. De verordening kan nog worden gewijzigd na behandeling door het Europees Parlement en de Raad van de Europese Unie. In de aanloop naar de Europese verkiezingen van 2024 hoopt het Europees Parlement de verordening rond te hebben.