EDPB publiceert standpunt over ‘Consent or Pay’ model

Afgelopen week heeft EDPB hun standpunt gepubliceerd over 'Consent or Pay' model. In dit artikel bespreekt VIA-jurist Marjolein Struik het model.

De Europese toezichthouder voor gegevensbescherming, de EDPB, heeft naar aanleiding van een verzoek van drie nationale toezichthouders een standpunt gepubliceerd over het ‘Consent or Pay’ model, ook wel ‘Pay or Ok’. Volgens de EDPB is het gebruik van een dergelijk model, waarbij een persoon toestemming moet geven voor het plaatsen van tracking cookies óf moet betalen voor een alternatief zonder tracking cookies, meestal niet toegestaan voor grote online platforms.

Het Consent or Pay model

Bij het Consent or Pay model krijgen personen, om toegang te krijgen tot een onlinedienst, een bepaalde keuze voorgeschoteld: 1) toestemming geven voor het verzamelen van de bezoeker zijn/haar persoonsgegevens om daar vervolgens advertenties mee te personaliseren of 2) het betalen van een vergoeding.

Een tijdje geleden schreven wij al over het nieuwe abonnementsmodel van Meta. Dit model houdt in dat gebruikers van het platform die weigeren toestemming te geven voor tracking cookies, verplicht zijn om een abonnement af te sluiten voor toegang tot het platform. De vraag die dat heeft doen rijzen is in hoeverre het is toegestaan gebruik te maken van een dergelijk model. De EDPB is op deze vraag ingegaan. 

Voorwaarden voor geldige toestemming

Toestemming kan alleen als geldige grondslag dienen voor het verwerken van persoonsgegevens indien deze vrij, specifiek, geïnformeerd en ondubbelzinnig wordt gegeven. Volgens de EDPB is het echter voor grote online platforms (in de meeste gevallen) niet mogelijk om te voldoen aan deze vereisten voor geldige toestemming.

Wanneer alleen een keuze wordt geboden tussen toestemming voor de verwerking van persoonsgegevens ten behoeve van het personaliseren van advertenties of het betalen van een vergoeding, kan niet worden voldaan aan het vereiste van vrije toestemming, aldus de EDPB. Het bieden van een vrije keuze brengt namelijk mee dat aan betrokkenen een alternatief moet worden geboden door dezelfde aanbieder. Grote online platforms die een vergoeding willen vragen voor toegang tot dat platform, moeten ook een extra alternatief aanbieden waarvoor geen vergoeding hoeft te worden betaald én dat niet is gebaseerd op het verwerken van persoonsgegevens voor het personaliseren van advertenties. Een voorbeeld van een dergelijk alternatief is volgens de EDPB een model waarmee reclame wordt getoond op basis van de verwerking van minder of geen persoonsgegevens. Denk hierbij aan contextueel adverteren.

Ook belangrijk bij het geven van vrije toestemming is dat een betrokkene niet mag worden benadeeld in het geval geen toestemming wordt gegeven. Grote online platforms moeten daarom nagaan of het vragen van een vergoeding kan leiden tot negatieve gevolgen, zoals uitsluiting van diensten die een prominente rol spelen in het leven van de betrokkene (zowel op sociaal als professioneel vlak). Volgens de EDPB treden deze negatieve gevolgen vrijwel altijd op bij het gebruik van een Consent or Pay model door grote online platforms. Verder moeten grote online platforms beoordelen of er geen sprake is van machtsongelijkheid. Hierbij moet rekening worden gehouden welke positie het platform heeft in de markt, in hoeverre personen afhankelijk zijn van het platform en wat de belangrijkste doelgroep is van het platform. Het betalen van een vergoeding voor toegang tot een dienst mag er in ieder geval niet toe leiden dat personen zich gedwongen voelen om toestemming te geven. Per geval zal moeten worden beoordeeld of en welke vergoeding gepast is.

Met dit standpunt geeft de EDPB in ieder geval een aantal handvaten voor het gebruik van Consent or Pay modellen. Helaas blijft er ook veel onduidelijk en zal moeten blijken hoe dit standpunt in de praktijk wordt geïnterpreteerd. Mocht je vragen hebben over dit onderwerp, neem dan vooral contact op of sluit aan bij ons Privacywet & regelgeving inbelspreekuur.